​​​Al zolang als ik supergroep Earth, Wind & Fire ken, en dat gaat terug tot 1975 met de single ‘That’s the Way of the World’, merkte ik de kalimba op. Eerst wist ik niet wat dat was, ik had het muziekinstrument nog nooit gezien, maar hoorde wel een aparte klank op hun albums. Na al die jaren dus hoog tijd voor nader onderzoek…
De kalimba is een Afrikaanse duimpiano, die behoort tot de categorie lamellofonen van de idiofonen. Andere Afrikaanse benamingen ervoor zijn mbira, likembe, tshisaji, ikembe, kasayi, sansa en akadongo k’abaluru. De muziek wordt opgewekt door het tokkelen met de duimen op ijzeren lamellen, die op een klankkastje gemonteerd zijn. Het instrument werd gebruikt door stammen in Nigeria, Congo, Zimbabwe enz., en bestaat daar al duizenden jaren. De lamellen bestonden eerst uit bamboe, maar werden vervangen door metaal. In het midden van de jaren 1950 werd de mbira de basis voor de kalimba, een verwesterde versie ervan, die ethnomusicilogist Hugh Tracey populariseerde. Deze laatste reisde tussen 1920 en 1950 doorheen Afrika en nam er traditionele muziek op. Zo ontdekte hij de mbira, die hij ombouwde tot de kalimba. Hij begon de export ervan in 1954. De naam kalimba staat voor “kleine muziek”.
Alhoewel Maurice White, de leider en stichter van voornoemde groep Earth, Wind & Fire, de belangrijkste kalimbaspeler is, die zijn productiemaatschappij ernaar vernoemde, is het instrument tevens door de muziek van Thomas Mapfumo, Dumisani Maraire, Ephat Mujuru enz. bekend geworden. Maar uiteraard wil ik hier wijlen Maurice White in the picture zetten. Maurice werd geboren op 19/12/1941 in Memphis, Tennessee, wat hem een boogschutter maakt, zoals ik. Hij groeide op bij zijn grootmoeder in de Foote Homes Projects en was een jeugdvriend van Booker T. Jones en David Porter. Maurice reisde af en toe naar zijn moeder en stiefvader in Chicago, en ging tijdens zijn tienerjaren daar studeren aan het Chicago Conservatory of Music. Hij speelde drums in lokale nachtclubs, en midden het volgende decennium vond hij werk als sessiedrummer bij Chess Records. Zo speelde hij o.a. op platen van Etta James, Chuck Berry, Muddy Waters, op Fontella Bass’ ‘Rescue Me’, Billy Stewart’s ‘Summertime’ en Jackie Wilson’s ‘(Your Love Keeps Lifting Me) Higher and Higher’. Tevens werd hij in 1962 daar lid van The Jazzmen, die later The Pharaohs zou worden. Twee jaar later vervoegde hij het Ramsey Lewis Trio, ter vervanging van Isaac “Red” Holt, die samen met bassist Eldee Young en pianist Hysear Don Walker de formatie Young-Holt Unlimited oprichtte. Zo is Maurice te horen op de hit ‘Wade in the Water’ (waarover ik een artikel schreef op http://www.keysandchords.com/art-wade-in-the-wate.html). In een drumstelwinkel in Chicago werd hij geïntroduceerd tot de kalimba, en op de track ‘Uhuru’ uit 1969 van het trio, is die voor het eerst te horen. Datzelfde jaar nog verliet Maurice de band om samen met 2 vrienden, Wade Flemons en Don WHitehead songs te schrijven. Ze kregen een platencontract bij Capitol Records en noemden zichzelf The Salty Peppers. Na een verhuis naar LA werd de groepsnaam veranderd naar Earth, Wind & Fire, naar de 3 elementen in Maurice’s astrologische geboortekaart.
Maurice ging verder als bandleider en producer van E, W & F’s albums, wat hem 7 Grammy Awards en 17 nominaties opleverde. Maar ook een ster op de Walk of Fame in Hollywood, 4 American Music Awards en een platenverkoop wereldwijd van meer dan 90 miljoen albums. Maurice werd opgenomen in de Rock and Roll Hall of Fame, de Vocal Group Hall of Fame, The Songwriters Hall of Fame en The NAACP Image Awards Hall of Fame.
Hij bracht de kalimba onder de aandacht door die in de muziek van zijn band in te brengen. Tot hij op het einde van de jaren ’80 de diagnose kreeg van de ziekte van Parkinson. Zo diende hij uiteindelijk in 1994 te stoppen met toeren. Spijtig, want na een concert in de AB in Brussel hoopte ik ooit hem te interviewen. Net als ik was hij overigens bezetn van het oude Egypte, wat te zien is op de platenhoezen. Maurice bleef wel de controle over de band uitoefenen en bleef actief in de muziekbusiness tot hij overleed in zijn slaap op 4/2/2016.
In 1996 had hij nog zijn eigen label opgericht, uiteraard Kalimba Records. Die site kan je bezoeken op https://www.kalimba-music.com/.
In 2016 verscheen zijn autobiografie ‘Maurice White: My Life with Earth, Wind a Fire’, maar ik heb die jammer genoeg nooit in handen gekregen.
Tegenwoordig kan je de kalimba zo maar op het Internet kopen. Verschillende sites bieden die aan, en in Antwerpen kan je zelfs leren om die te bespelen.
Er bestaat een webpagina https://www.kalimbamagic.com/ en een Facebookpagina door Mark Holdaway https://www.facebook.com/kalimbamagic/posts/what-about-those-kalimba-players-who-keep-their-nails-short-and-play-on-their-th/10152737634607384/ waar je tips kan vinden om het instrument te bespelen, en in contact te komen met gelijkgestemde zielen.
​
Dank u Maurice, voor uw legaat van o.a. de kalimba.
 

Patrick Van de Wiele ​© 2019 Keys and Chords